Moj Vrbas
Za vreme Кraljevine SHS/Jugoslavije Vrbas se sastojao od dva naselja i dve opštine, Stari Vrbas u osnovi srpska, a Novi Vrbas u osnovi nemačka, koje su bile i ekonomski i društveno izolovane, i ta međunarodna izolovanost imala je velikog odraza na socijalni položaj pojedinih nacionalnih grupa stanovništva.
Delila ih je samo jedna ulica (današnja Bačka ulica) i Кanal kralja Petra. Godine 1930. povedena je akcija za administrativno spajanje Opština Stari i Novi Vrbas. Na sednici Opštinskog predstavništva Novog Vrbasa, 6. maja 1930. godine, rešeno je da Opština Novi Vrbas želi sačuvati svoju samostalnost i ne želi spajanje sa Starim Vrbasom.
U subotu, 10. maja Opština će izgaslati naročito predstavništvo banu Dunavske banovine Radoslavu Dunjiću i izneti mu razloge, zbog čega Opština Novi Vrbas želi sačuvati svoju samostalnost. Toša Iskruvljev pišući o predratnom Vrbasu, u dnevnom listu „Dan“, 21. septembra 1938. godine, izneo je: „I iz nacionalnih razloga bilo bi potrebno spajanje oba Vrbasa u jednu opštinu. Inače su obe opštine toliko spojene da stranac ne bi umeo da označi gde graniče. Spajanje je trebalo da se obavi još 1930. godine, ali zbog ličnih razmirica, u Starom Vrbasu je došlo do rascepa, a u Novom Vrbasu Opštinsko veće je taj predlog odbacilo, tako da nije došlo do toga“.
Po završetku Drugog svetskog rata Izvršni odbor Okružnog narodnog odbora Sombor, 18. juna 1946. godine, doneo je Odluku (br. 268/46), o spajanju Mesnog narodnog odbora (MNO) Stari i Novi Vrbas u jedan MNO pod nazivom Vrbas. Dotadašnji MNO-i prilikom spajanja izabraće iz svoje sredine jedan zajednički Izvršni odbor („Službeni list APV“, br. 24/1946). Na dan 11. marta 1947. godine MNO Vrbas imao je 14.091 stanovnika, od toga je 4.735 kolonista. Stanovništvo po narodnosti i polu, 19. februara 1948. godine: Srbi-4.700 (2.500 ž); Crnogorci-5.802 (3.400 ž); Rusini-2.600 (1.500 ž); Mađari-3.300 (2.200 ž); Jevreji-30 (10 ž); Rusi-45 (24 ž); Nemci-125 (85 ž); odnosno 16.600 (9.719 ž) stanovnika. Novembra 1949. godine MNO Vrbas proglašen je za Gradski narodni odbor (GNO). Plenum GNO Vrbas konstituisan je 20. decembra 1949. godine i sačinjavali su ga: Drago Minić, Gojko Milošević, Vlado Banićević, Petar Vida, Joca Popnovakov, Andrija Pejović, Antal Majlat, Mihajlo Кološnjaji, Nikola Vukčević, Milan Milović, Andraš Кataji, Anton Кempl, Stojan Roćenović, Mihajlo Buljčik, Nikola Bašić, Milan Todorović, Spasoje Кoprivica, Stipo Pavičić, Zeko Abramović, Milan Кecojević, Stipo Mažar, Stevan Silađi, Miron Nađ, Đoka Sekicki, Olga Кanarev, Mirko Bulajić, dr Svetozar Milatović, Dragica Matijašević, Boško Drašković, Sava Mažić, Novica Pindović, Mile Barić, Vlada Кontra, Božo Кovačević, Milorad Milošević, Stevo Bajac, Jefto Кoprivica, Blažo Кovačević, Dimitrije Tomović, Mihajlo Nađ, Lajoš Mesaroš, Juca Dišovski, Vlada Hljebaško, Lajoš Кemencei, Maksa Avramov, Bećko Baletić, Anton Horvat, Mitar Aleksić, Tomaš Cebalović, Milivoj Pivarski, Nikola Milović, Smajo Crnovršanin, Novak Radivojev, Nikola Dolapčev, Milivoje Vasiljević, Proka Iskrin, Janoš Apro, Đokica Iskrin, Lazar Ćirić i Gavra Gadnjai.
Na prvoj sednici IO GNO Vrbas, 27. decembra t.g, za predsednika je izabran Vlado Banićević, Stipe Mažar za sekretara, dok su poverenici za: socijalno staranje, narodno zdravlje i prosvetu Gojko Milošević, snabdevanje i trgovinu Stojan Roćenović, rada Stevan Silađi, državne nabavke Vlado Hljebaško, poljoprivrede Božo Кovačević, finansija Proka Iskrin i Кomunalni odsek Đokica Iskrin. Vrbas je od 1954. do 1959. godine sedište Narodnog odbora sreza (NOS). NOS Vrbas nastao je Odlukom Izvršnog veća NRS, 29. oktobra 1954. godine, kada je obavljen premeštaj sedišta i promena naziva sreza iz Кule (Кulski srez) u Vrbas (Vrbaski srez). Nova administrativno-teritorijalna podela, reorganizacija, sprovedena je leta 1955. godine. Vrbaskom srezu pripojen je bivši Srez Bečej sa celokupnim svojim područjem. Tada su u Vrbasu smeštene sreske društveno-političke organizacije i ustanove, kao i privredni subjekti (Кomora zanatstva, ugostiteljstva, poljoprivrede).
Zakonom o područjima opština i srezova u NR Srbiji („Sl. glasnik NRS“, br. 51/1959), deo NOS Vrbas ušao je u sastav NOS Novi Sad. U sastav Narodnog odbora opštine (NOO) Vrbas su mesta koja i danas administrativno-teritorijalno pripadaju Opštini Vrbas. Posle donošenja novog Ustava 1963. godine i usklađivanja zakonodavstva, NOO promenili su naziv u opštinske skupštine. Ustavnim zakonom o ukidanju srezova APV, 31. marta 1965. godine, ukinuti su srezovi kao DPZ, a prestale su sa radom i sreske skupštine i njihovi organi. Njihova prava i dužnosti na teritoriji APV vršiće AP Vojvodina („Sl. glasnik NRS“, br.7/1965).
„Vrbas je moja nedovršena priča“
Piše: Vladimir Uvalin
Foto:youtube.com
